Wat zijn literaire teksten?
Kenmerken van literaire teksten
Literaire teksten onderscheiden zich door een aantal kenmerken, zoals de esthetische kwaliteit, de gelaagdheid, de verbeeldingskracht, de universele thema’s, de diepgang van de personages, het gebruik van symboliek en beeldspraak, de structuur en vorm, het rijke taalgebruik, de emotionele impact en de culturele en historische context.
Aangezien de eindtermen voor het vak Nederlands voorschrijven dat leerlingen een ontwikkeling moeten doormaken in hun literaire competentie, is het logisch dat leraren eisen stellen aan het literair niveau van de teksten die de leerlingen lezen. Dit kan op gespannen voet staan met een van de andere doelstellingen van literatuuronderwijs: het bevorderen van leesplezier.
De leeslijst
Over wat leerlingen wel of niet mogen lezen voor de lijst bij het vak Nederlands bestaan binnen vaksecties al decennialang discussies. Vooral op havo en vwo wordt op sommige scholen strenge eisen gesteld aan de eindlijst en staat de canon van de Nederlandstalige literatuur centraal. In deze canon waren vrouwelijke auteurs jarenlang stelselmatig onderbelicht. Gerichtheid op ‘de’ canon biedt eveneens vaak onvoldoende ruimte aan de brede culturele diversiteit van de Nederlandstalige literatuur met schrijvers met bijvoorbeeld een Surinaamse, Antilliaanse, Turkse, Marokkaanse en Indonesische achtergrond. Die verrijken niet alleen de Nederlandse literatuur, maar kunnen ook bijdragen aan de eigenwaarde van leerlingen met een anderstalige achtergrond.
Steeds vaker willen secties Nederlands de grenzen van wat leerlingen mogen lezen verruimen. Dit doen zij door bijvoorbeeld vertaalde literatuur toe te staan. Zo kunnen leerlingen een nog bredere blik op de wereld krijgen en waardevolle leeservaringen opdoen. Een goede literaire vertaling kan bovendien, net als het origineel, rijk en mooi van taal zijn.
De discussie over de grenzen van literatuur is bijzonder waardevol. Niet alleen binnen de vaksectie Nederlands, maar ook in de klas met leerlingen. Horen YA-boeken erbij? Mogen we graphic novels lezen? Wat doen we met spoken word? Mag er een filosofieboek op de lijst? Gesprekken over wat literatuur is, raken de essentie van deze kunstvorm en bieden ruimte voor verbreding van het aanbod.