Onderzoek
Wil je meer weten over onderzoeken die gedaan zijn naar leesvaardigheid en het stimuleren hiervan bij leerlingen in het voortgezet onderwijs? Hier vind je een overzicht met relevante wetenschappelijke rapporten en artikelen over dit onderwerp.
Rapporten en proefschriften
De vele kanten van leesbegrip (2019)
Houtveen, T., Steensel, R. van, & Rie, S. de la (NRO en de Inspectie van het Onderwijs)
Deze rapportage beschrijft de ingrediënten voor effectief onderwijs in tekstbegrip zoals die uit leesonderzoek naar voren komen. Download
De zeven pijlers van onderwijs in begrijpend lezen (2022)
Houtveen, T. & Steensel, R. van (Utrecht: Eburon)
Kennisbundel waarin leesexperts inzicht geven in de theorie van begrijpend lezen, met voorbeelden voor de toepassing van effectief leesonderwijs in de praktijk. Download
Integratie van fictie- en literatuuronderwijs met gespreksvaardigheden en schrijfvaardigheid (2018)
Schrijvers, M. (Enschede: SLO)
Deze literatuurstudie inventariseert welke initiatieven van domeinintegratie in de praktijkgerichte literatuur beschreven zijn en wat daarvan de opbrengsten zijn. Hiermee wordt beoogd om zowel trends als hiaten in kaart te brengen. Download
Oog voor dieper begrip. Onderzoek naar het tekstbegrip van vwo-leerlingen (2023)
Rooijackers, P. (Arnhem: Cito)
Proefschrift waarin tekstbegrip van vwo-leerlingen wordt geanalyseerd met behulp van oogbewegingsonderzoek bij ‘teksten met vragen’. Ook wordt er verslag gedaan van een ontworpen opzet van een alternatieve lessenreeks over ‘diepgaand begrip’, die zich richt op zelfstandig, realistisch en doelgericht lezen. Download
Als lezen niet vanzelf gaat (2017)
Segers, E. (Amsterdam: Stichting Lezen)
Een rapport waarin leesvaardigheid, leesproblemen en dyslexie gedefinieerd worden. Daarnaast is een beschrijving opgenomen van leesproblemen in relatie tot andere (leer)problematiek en het omgaan met leesproblemen in het onderwijs. Download
Aandacht voor diep lezen. Een blik op 21e-eeuwse geletterdheid (2023)
Robijn, M. (Amsterdam: Stichting Lezen)
In dit rapport wordt uiteengezet wat de uitdagingen zijn voor de geletterdheid van kinderen en jongeren in de 21e eeuw, en op wat voor soort (lees)vaardigheden er in het huidige tijdperk een beroep wordt gedaan. Download
Sturen op begrip: effectief leesonderwijs in Nederland: rapportage aan de Vaste 2e Kamer Commissie voor OCW (2021)
Broek, P. van den, Helder, A., Espin, C., & Liende, M. (Leiden: Universiteit Leiden)
In deze rapportage wordt verslag gedaan van de uitkomsten van het onderzoek naar de oorzaken van de afgenomen leesvaardigheid van leerlingen in het funderend onderwijs en wordt advies uitgebracht over de noodzakelijke interventies om de leesvaardigheid weer op peil te brengen. Download
Digitaal lezen, anders lezen? De technologische lees(r)evolutie in perspectief (2024)
Bakker, N. (Utrecht: Eburon)
In dit proefschrift worden aannames over de opkomst van schermmedia van empirische evidentie voorzien. Dit gebeurt door papieren en digitale boeken in verschillende studies met elkaar te vergelijken. Download
Resultaten PISA-2022 in vogelvlucht (2023)
Meelissen, M., Maassen, N., Gubbels, J., Langen, A. van, Valk, J., Dood, C., Derks, I., In ’t Zandt, M., & Wolbers, M. (Enschede: Universiteit Twente)
Deze rapportage gaat over de resultaten van PISA 2022. Dit is het grootste internationaal vergelijkende onderzoek naar de prestaties van 15-jarige leerlingen op het gebied van wiskunde, lezen en natuurwetenschappen. Download
Meertalige leerlingen ondersteunen in het leesonderwijs. Een literatuurstudie naar meertaligheid, lezen met begrip en leesmotivatie (2024)
Wouters, E., Popta, M. van, Dekker, S. & Smit, J. (Amsterdam: Stichting Lezen)
Overzichtsstudie waarin antwoord gegeven wordt op de vraag ‘Welke kennis is er beschikbaar die onderwijsprofessionals helpt bij het ondersteunen van meertalige leerlingen in het lezen met begrip en het bevorderen van hun leesmotivatie?’. Deze studie richt zich op het basisonderwijs, maar de inzichten zijn ook heel bruikbaar in het voortgezet onderwijs. Download
Artikelen
Voorbij de polarisering in het leesonderwijs: gericht werken aan leesvaardigheid in een betekenisvolle context (2024)
Bogaerts-Hazenberg, S., Evers-Vermeul, J. & Bergh, H. van den (Tijdschrift Taal)
In dit artikel worden de belangrijkste uitkomsten besproken van een promotieonderzoek naar de mate waarin expliciet tekststructuuronderwijs haalbaar en effectief kan zijn om de leesvaardigheid van leerlingen in het Nederlandse basisonderwijs te vergroten. Deze studie richt zich op het basisonderwijs, maar de inzichten zijn ook heel bruikbaar in het voortgezet onderwijs. Lees het artikel
Vergroten en verdiepen van leesbegrip (2023)
Houtveen, T. (NRO Onderwijskennis)
In dit artikel worden vraagstukken besproken zoals de definitie van begrijpend lezen, verdiepen en vergroten van begrip, en het belang van samenhang voor effectief leesonderwijs. Lees het artikel
Het effect van creatief schrijven op het lezen van korte verhalen (2010)
Janssen, T., & Bergh, H. van den (Levende Talen Tijdschrift, 11(1) 3-15)
Dit artikel gaat over creatief schrijven als verwerkingsopdracht binnen literatuuronderwijs. De auteurs onderzochten of het schrijven van een eigen verhaal voorafgaand aan het lezen een positief effect heeft op de leesprocessen, het verhaalbegrip en de verhaalwaardering van leerlingen uit 4-vwo. Lees het artikel
Samenhangend lees-en schrijfonderwijs in het schoolvak Nederlands (2021)
Vis, M., Gelderen, A. van, Glopper, C. de, & Kruiningen, J. van (Pedagogische Studiën, (98) 94-111)
Een bespreking van een onderzoek naar effecten en didactiek van samenhangend lees-en schrijfonderwijs in het voortgezet onderwijs. Lees het artikel
Begrijpend lezen: samenhang tussen kennis, vaardigheden en context (2022)
Swart, N., & Stoep, J. (NRO Onderwijskennis)
In dit artikel wordt beschreven hoe leesbegrip tot stand komt en wat de didactische uitgangspunten bij begrijpend lezen zijn. Lees het artikel
The instruction of reading comprehension (1983)
Pearson, P., & Gallagher, M. (Contemporary Educational Psychology, 8(3) 317-344)
In dit artikel wordt literatuuronderzoek naar onderwijspraktijken voor leesbegrip beschreven. Lees het artikel
Effect of prior knowledge on good and poor readers’ memory of tekst (1988)
Recht, D., & Leslie, L. (Journal of Educational Psychology, 80(1), 16-20)
In dit artikel wordt beschreven hoe voorkennis de hoeveelheid korte en lange termijn geheugen beïnvloedt bij leerlingen met een hoog en met een laag leesvaardigheidsniveau. Lees het artikel
Begrijpend lezen van hypermedia (2016)
Segers, E. (Tijdschrift Taal, 7(10), 21-26)
Artikel over tekstbegrip bij digitale teksten met hyperlinks en multimedia met suggesties om meer aandacht te geven aan het lezen van ‘hypermedia’. Lees het artikel
Comprehension processes in digital reading (2018)
Salmerón, L., Strømsø, H., Kammerer, Y., Stadtler, M., & Broek, P. van den (Amsterdam: John Benjamins)
Dit hoofdstuk – afkomstig uit het boek Learning to Read in en Digital World (Barzillai, Thomson, Schroeder en Van den Broek red.) – beschrijft de vaardigheden die nodig zijn om geavanceerde digitale teksten te kunnen lezen. Lees het artikel
Websites
Goede instructie en deskundige docent stuwen leesvaardigheid (2025)
De Leesmonitor – Stichting Lezen (Amsterdam: Stichting Lezen)
De website De Leesmonitor maakt onderzoek toegankelijk voor de praktijk. Artikel over hetgeen leerlingen binnen het onderwijs nodig hebben en de cruciale rol van de leraar hierin om goed begrijpend te leren lezen. Bekijk de website
Digitale geletterdheid steunt op printgeletterdheid (2025)
De Leesmonitor – Stichting Lezen (Amsterdam: Stichting Lezen)
De website De Leesmonitor maakt onderzoek toegankelijk voor de praktijk. Artikel waarin op basis van wetenschappelijk onderzoek de vraag: ‘Zijn er voor digitaal lezen andere vormen van geletterdheid nodig?’ beantwoord wordt. Bekijk de website
Structuur hypertekst maakt verschil voor begrip (2025)
De Leesmonitor – Stichting Lezen (Amsterdam: Stichting Lezen)
De website De Leesmonitor maakt onderzoek toegankelijk voor de praktijk. Artikel over het tekstbegrip van hyperteksten ten opzichte van lineaire teksten bij leerlingen in het basis- en voortgezet onderwijs. Bekijk de website