Van theorie naar praktijk
Leesvaardigheid is een sleutel tot succes in alle vakken. Op deze pagina vind je een overzicht met boeken, rapporten, artikelen, brochures, handleidingen en websites om meer kennis op te doen over het belang van lezen in alle vakken en hoe elke leraar een leesbevorderaar kan zijn.
Boeken en rapporten
Handboek taalgericht vakonderwijs (2020)
Hajer, M., & Meestringa, T. (Bussum: Coutinho)
Dit handboek geeft leraren een goede toegankelijke theoretische basis, praktijkvoorbeelden en tal van didactische suggesties voor taalgericht vakonderwijs.
Rijke taal (v)mbo. Taaldidactiek voor het (voorbereidend) middelbaar beroepsonderwijs (2023)
Smits, A., & Koeven, E. van (Meppel: Boom)
Dit boek beschrijft op basis van wetenschappelijke inzichten hoe je duurzaam en betekenisvol taal- en leesonderwijs kunt geven aan leerlingen uit het praktijkonderwijs, (v)mbo, vso en mbo.
Voluit taal. Didactiek Nederlands voor de eerste en tweede graad van het secundair onderwijs (2023)
Schiepers, M., Verhelst, L. & Willems, K. (Gent, België: OWL Press)
Dit boek beschrijft op basis van wetenschappelijk onderzoek zeven didactische principes voor effectief taalonderwijs in de praktijk.
Woordenstroom: Werkvormen voor woordenschat (2018)
Minnema, L. (Bussum: Coutinho)
Herhaling van nieuw aangeleerde woorden is belangrijk. Dit boek helpt daarbij door het beschrijven van veertig gevarieerde werkvormen om woorden op een actieve en speelse manier te consolideren, semantiseren en controleren. De werkvormen zijn geschikt om in te zetten voor onderwijs in alle talen, alle schoolsoorten, en alle klassen ongeacht het taalniveau van leerlingen.
Beter lezen, beter leren: Vakteksten begrijpen in het voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs (2013)
Puper, H., & Richters, J. (Amersfoort: CPS Uitgeverij)
Dit boek richt zich op het verbeteren van de leesvaardigheid van leerlingen in het voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs en biedt handvatten om een leesvriendelijke leeromgeving te creëren door middel van praktische tips, werkvormen en toepassingen die eenvoudig in de les te integreren zijn.
Learning to write, Reading to learn; Genre, Knowledge and Pedagogy in the Sydney School (2012)
Rose, D., & Martin, J. (Equinox).
Dit boek biedt leraren praktische inzichten in het genre-gebaseerde onderwijs, met een focus op het verbeteren van schrijf- en leesvaardigheden in het onderwijs.
Artikelen
Goed kunnen lezen is essentieel voor alle vakken (2021)
Kennistafel Effectief Leesonderwijs (PO-Raad, VO-Raad, NRO)
Artikel over het taal- en leesbeleid op de Bonifatius mavo. Deze school is met een vakoverstijgend team aan de slag gegaan met lezen in alle vakken. Lees het artikel
Geef de werkelijkheid een gezicht. Vakoverstijgend fictielezen met young adult literatuur (2018)
Ackermans, L. (Van Twaalf tot Achttien, 10-11)
Artikel waarin een werkvorm wordt beschreven waarin leraren van alle vakken samenwerken aan de leesvaardigheid en de leesmotivatie van leerlingen door vakoverstijgend fictie aan te bieden. Lees het artikel
Van ‘leren lezen’ naar ‘lezen om te leren’. Samenwerkend lezen in het voortgezet onderwijs (2016)
Moeken, N., Kuiken, F., & Welie, C. (Van 12 tot 18, 26(1), 22-23)
Artikel waarin een aanpak wordt beschreven waarbij leerlingen samen lezen om inhoud beter te begrijpen. De auteurs bepleiten een verschuiving van technische leesinstructie naar het inzetten van lezen als leerstrategie. Lees het artikel
Hoe geef je vorm aan effectief taalgericht vakonderwijs (2023)
Bruine, M. de, Hajer, M. Meelis, I. van, Middelweerd, A. (NRO Onderwijskennis)
Dit artikel biedt inzichten en handvatten voor het vormgeven van effectief taalgericht vakonderwijs inclusief praktische tips voor het inzetten van taal als leermiddel in verschillende vakken en voorbeelden van succesvolle aanpakken. Lees het artikel
Dialogisch lezen in de klas (1): praten over begrip van tekst (2023)
Pulles, M. (Didactiek Nederlands – Handboek)
Artikel over manieren waarop leerlingen in het basisonderwijs tijdens leesactiviteiten informatie uit een tekst kunnen verwerken en zo beter gaan begrijpen. Dit artikel richt zich op leerlingen in het basisonderwijs, maar is ook geschikt voor leerlingen in het voortgezet onderwijs. Lees het artikel
Vakoverstijgend lezen (2023)
Baert, S. (Gent: Congresbundel 36ste Conferentie Onderwijs Nederlands(HSN))
In deze congresbijdrage over vakoverstijgend lezen staan handreikingen om schoolbreed te werken aan de taalcompetentie van leerlingen. Ook wordt er beschreven hoe leraren Nederlands hun collega’s van andere vakken bewust kunnen maken van leesweerstand bij leerlingen. Lees het artikel
De taalleraar als vakdoorbreker: inspirerende praktijken en instrumenten om in alle vakken te lezen (2023)
Verhelst, L. & Zurings, B. (Gent: Congresbundel 36ste Conferentie Onderwijs Nederlands(HSN))
Deze congresbijdrage beschrijft het geïntegreerd werken aan leescompetentie en instrumenten en werkvormen voor effectief leren. Lees het artikel
Taal in élk vak (2015)
Silfhout, G. van (Didactief, 22-23)
In dit artikel worden drie stappen besproken waarmee je structureel aandacht aan taal kan besteden in de zaakvakken en beroepsgerichte vakken. Lees het artikel
Diep tekstbegrip aanwakkeren met FLINT. Lezen en schrijven binnen natuur- en techniekonderwijs (2023)
Kooiker-den Boer, H. & Evers-Vermeul, J. (Gent: Congresbundel 36ste Conferentie Onderwijs Nederlands(HSN))
Deze congresbijdrage gaat dieper in op het belang van kennis van tekststructuur, en natuur- en techniekonderwijs als functionele context voor lezen en schrijven. Download
Didactisch handelen in de meertalige klas (2023)
Borden, J. van der & Lafleur, M. (Gent: Congresbundel 36ste Conferentie Onderwijs Nederlands(HSN))
Deze congresbijdrage beschrijft hoe de integratie van meerdere didactieken voor taalleren – taalgericht vakonderwijs, NT2 en meertaligheid – in de Nederlandse onderwijscontext vorm kan krijgen. Lees het artikel
Durf meer met meertaligheid (2020)
Beuningen, C. van, & Polisenská, D. (Levende Talen Magazine)
In dit artikel wordt betoogd hoe een leeromgeving, waarin leerlingen zich tot zelfverzekerde, meertalige sprekers kunnen ontwikkelen, vraagt om het erkennen en benutten van al hun talenkennis. Lees het artikel
Waarom zijn we bang voor meertaligheid? (2015)
Avermaet, P. van (Levende Talen Magazine, 102(7), p. 6-10)
In dit artikel wordt ingegaan op de houding ten aanzien van meertaligheid op school en in de klas, en hoe leraren met die meertalige realiteit omgaan. Lees het artikel
Meertaligheid als cruciaal identiteitskenmerk: een driehoeksperspectief voor het onderwijs (2023)
Duarte, J. (Levende Talen Magazine, 3, 15-19)
In dit artikel worden theoretische en praktische inzichten gedeeld over de wijze waarop meertaligheid op elke school zou moeten blijven ‘plakken’, om zo meertalige identiteiten van onze wereldburgers van de toekomst tot hun recht te laten komen. Lees het artikel
Meertalig voortgezet onderwijs voor iedereen (2020)
Günther-van der Meij, M., Duarte, J., & Coret-Bergstra, M. (Levende Talen Magazine)
Dit artikel gaat in op hoe het project Holi-Frysk, waarin meertalig voortgezet onderwijs voor iedereen gerealiseerd wordt, op Friese middelbare scholen geïmplementeerd werd en hoe dit is ontvangen door leraren en leerlingen. Lees het artikel
Brochures en handleidingen
Kenniswaaier Effectief onderwijs in begrijpend lezen. Samen aan effectief leesonderwijs werken (2024)
Snel, M. (Kennistafel Effectief Leesonderwijs)
Waaier waarin de rollen en taken van de leraar, leesdeskundige, schoolleider en schoolbestuurder staan beschreven in het realiseren van effectief leesonderwijs. Download
Hoe trek je het leesniveau van je leerlingen op door te modelleren? (2023)
Tiebout, K., Verachtert, P., Geudens, A., Schraeyen, K., Bellens, K., Taelman, H., Trioen, M., Casteleyn, J., Simons, M., & Smits, T. (Antwerpen, België: Universiteit Antwerpen).
Dit inspiratiefiche geeft inzichten over de kracht van de didactische aanpak modelling binnen effectief leesonderwijs. Naast een definitie van modelling wordt aangegeven hoe je deze aanpak in de klas het beste inzet en wordt een praktijkvoorbeeld beschreven. Download
Kan schrijven je leerlingen helpen betere lezers te worden? (2023)
Tiebout, K., Verachtert, P., Geudens, A., Schraeyen, K., Bellens, K., Taelman, H., Trioen, M., Casteleyn, J., Simons, M., & Smits, T. (Antwerpen, België: Universiteit Antwerpen).
Dit inspiratiefiche geeft inzichten over de voordelen van het geïntegreerd werken aan lees- en schrijfvaardigheden. Inclusief praktijkvoorbeelden en bronnen om nog meer over dit onderwerp te weten te komen. Download
Wat is het belang van achtergrondkennis om goed te kunnen lezen? (2023)
Tiebout, K., Verachtert, P., Geudens, A., Schraeyen, K., Bellens, K., Taelman, H., Trioen, M., Casteleyn, J., Simons, M., & Smits, T. (Antwerpen, België: Universiteit Antwerpen).
Inspiratiefiche met onderzoeksinzichten en praktijktips over de rol van kennis van de wereld en de wederkerige relatie tussen deze kennis en het leesbegrip van leerlingen. Download
Kijkwijzer functioneel meertalig leren in het secundair onderwijs (z.d.)
Onderwijscentrum Gent (Gent, België, Onderwijscentrum Gent)
Deze kijkwijzer is ontwikkeld voor de Vlaamse onderwijspraktijk, maar ook in Nederland inzetbaar. De kijkwijzer bevat concrete voorbeelden, praktische handvatten en tips om meertalig leren van leerlingen in de eigen klaspraktijk in kaart te brengen en om collega’s te kunnen observeren en/of ondersteunen. Download
O jee, een NT2-leerling in de klas. NT2-handreiking voor docenten VO en MBO (2024)
LOWAN-vo & ITTA (LOWAN-vo)
Handreiking waarmee alle leraren meer te weten komen over de ondersteuning aan nieuwkomers binnen het voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs. Vier thema’s staan centraal: 1). het werken aan woordenschat, 2). het begrijpen van instructie, 3). teksten lezen en 4). het schrijven van verslagen. Download
Lezen in beeld: Meertaligheid in het leesonderwijs
Stichting Lezen (Amsterdam: Stichting Lezen)
Infographic met zeven onderzoeksbevindingen over hoe de inzet van thuistalen bijdraagt aan kansengelijkheid en inclusief onderwijs. Download
Websites
Taalgericht vakonderwijs. Effectiever onderwijzen door taalgericht vakonderwijs (2024)
SLO (Amersfoort: SLO)
Op deze website vind je informatie over taalgericht vakonderwijs. Een benadering waarbij taalvaardigheid centraal staat in de vakken. De website biedt praktische tools, theoretische onderbouwing en voorbeelden die leraren ondersteunen bij het effectief integreren van taal in vakken. Bekijk de website